Lifahamu kabila la WAMASAI

Mpenzi msomaji wa safu hii ni siku nyingine tunakutana katika kujuzana,kukumbushana, na kuelimishana mila na desturi za makabila mbalimbali barani Afrika.
 
Wamasai ni kabila wazawa wa Afrika la watu wahamaji katika wanaopatikana Kenya na kaskazini Tanzania. Kwa sababu ya mila tofauti zao na mavazi na kuishi karibu na mbuga nyingi za Afrika Mashariki, wao ni miongoni mwa wengi ya makabila yanayojulikana Afrika.  Wao wanazungumza mojawapo ya familia ya lugha ya Nilo-Sahara inayohusiana na Dinka na Nuer, na pia wameelimika katika lugha rasmi za Kenya na Tanzania: Kiswahili na Kiingereza. Idadi ya Wamasai inakadiriwa kuwa 377.089 kutoka Sensa ya 1989 au kama lugha ya wasemaji 453.000 nchini Kenya mwaka 1994  na 430.000 katika Tanzania mwaka 1993 kwa jumla inakadiriwa kuwa "inakaribia 900.000" Makadirio hayo ya Wamasai katika nchi zote mbili huenda ikawa ni vigumu kuyathibitisha kwa sababu ya umbali wa maeneo ya vijiji vyao vingi, na asili yao ya uhamaji.Ingawa serikali ya Tanzania na Kenya imeweka mipango kuwahimiza Wamaasai kuachana na asili yao ya jadi ya uhamaji, bado wameendelea na desturi hiyo.Hivi majuzi, Oxfam imedai kwamba mtindo wa maisha ya Wamasai lazima ikubaliwe ili kuzingatia mabadiliko ya hali ya hewa kwa sababu hawana uwezo wa kulima katika majangwa.
Kulingana na historia simulizi yao wenyewe, asili ya Kimasai ilitoka kwenye bonde la Nile ya chini kaskazini ya Ziwa Turkana (North-West Kenya) na walianza kuhamia kusini karibu karne ya kumi na tano, wakiwasili katika shina la ardhi kutoka kaskazini mwa Kenya na Tanzania ya kati tangu karne ya kumi na saba hadi mwisho wa karne ya kumi na nane. Makabila mengine yalilazimishwa kuyahama makazi yao Wamaasai walipohamia huko.  Eneo la Wamaasai lilifika kilele cha ukubwa wake katikati ya karne ya kumi na tisa, na kuenea kwote katika Bonde la Ufa na pande za ardhi kutoka Mlima Marsabit huko kaskazini hadi Dodoma kule kusini. Wakati huu Wamasai, na vilevile lile kundi kubwa walilokuwa wamejiunga nalo, walikuwa wakivamia mifugo hadi umbali wa mashariki ya pwani ya Tanga huko Tanzania. Washambulizi walitumia mikuki na ngao, lakini walikuwa wamehofiwa kwa kutupa vilabu (orinka) walivyoweza kutupa kwa usahihi kutoka umbali wa mita 100. Mwaka 1852 kulikuwa na ripoti ya msongomano wa wapiganaji 800 wa kimaasai kuhamia nchini Kenya. Mwaka 1857, baada ya kufyeka "Nyika ya Wakuafi" katika kusini mashariki mwa Kenya, Washambulizi Wamasai wakatisha Mombasa katika pwani ya Kenya.
Kwa sababu hii ya uhamiaji, Wamasai ni wazungumzaji wa Kiniloti wa kusini zaidi.
Kipindi cha upanuzi ulifuatwa na "Emutai" ya kimasai ya 1883-1902. Kipindi hiki kilikuwa kimetofautishwa na kuenea kwa magonjwa ya bovin pleuropneumonia, rinderpest, na smallpox. Kisio la kwanza lilikuwa limependekezwa na mwanajeshi wa Kijerumani kaskazini magharibi ya Tanganyika, ilivyojulikana siku hizo ya kwamba asilimia 90 ya ng'ombe na nusu ya wanyama pori walikufa kutokana na ugonjwa wa rinderpest. Madaktari wajerumani walidai kuwa katika eneo moja "kila sekunde" Afrika kulikuwa na mtoto aliyeugua matokeo ya smallpox. Kipindi hiki kiliambatana na ukame. Mvua ilikosa kunyesha kabisa katika mwaka wa 1897 na 1898.
Mtafiti kutoka Austria Oscar Baumann akisafiri katika nchi ya Wamaasai 1891-1893, alieleza makazi huko katika volkeno ya Ngorongoro katika kitabu 1894 durch Massailand zur Nilquelle ( "Kupitia ardhi ya Wamaasai ya chanzo ya Nile"): " Kulikuwa na wanawake waliodhoofiwa mno waliotazama ule wazimu wa njaa ... mashujaa waliokuwa wameshindwa kutembea, wakiwa na wazee walioathirika na wasiojali kitu. Vikundi vya tai viliwafuata kutoka juu, hawa tai wakisubiri waathirika. " Kulingana na kisio moja theluthi mbili ya Wamaasai walikufa katika kipindi hiki.
Kuanzia na mkataba wa 1904, na kufuatiwa na mwingine mwaka 1911, ardhi ya wamaasai nchini Kenya Wamaasai ilipunguzwa kwa asilimia 60 wakati Waingereza walipowafukuza ili kutayarisha nafasi ya mashamba ya wakoloni, hatimaye kuwalazimu kuishi katika wilaya ya Kajiado na Narok.  Wamasai kutoka Tanzania walifukuzwa kutoka ardhi yenye rutuba kati ya Mount Meru na Mlima Kilimanjaro, Nyanda yenye rotuba iliyo karibu na Ngorongoro katika miaka ya 1940. Ardhi zaidi ilichukuliwa kujenga hifadhi ya wanyamapori na hifadhi za taifa: Amboseli, Hifadhi ya Kitaifa ya Nairobi, Masai Mara, Samburu, Ziwa Nakuru, na Tsavo nchini Kenya; Manyara, Ngorongoro, Tarangire na Serengeti huko Tanzania.
Wamasai ni wafugaji mifugo wanaopinga sisitizo la serikali ya Tanzania na serikali ya Kenya kuishi maisha ya kisasa. Wao wanadai haki ya kulisha mifugo katika Hifadhi za Taifa katika nchi zote mbili.
Wamasai walisimama dhidi ya utumwa na waliishi pamoja na wanyama pori wengi huku wakikataa kula wanyama pori hao wala ndege. Ardhi ya Wamaasai sasa ina Hifadhi za Wanyama pori zilizo bora kabisa kote Afrika Mashariki. Jamii ya Wamaasai haikuwahi kukubali kamwe usafirishaji haramu wa binadamu, na wote waliotafuta watumwa walikuwa wakiwaepuka Wamasai.

Kimsingi kuna sekta kumi na mbili za kabila ya kimaasai, kila sekta ikiwa na desturi yake, muonekano, uongozi na ndimi. Sekta hizi zinajulikana kama Keekonyokie, Daha Besdi, Purko, Wuasinkishu, Siria, Laitayiok, Loitai, Kisonko, Matapato, Dalalekutuk, Loodokolani na Kaputiei.

Utamaduni

Jamii ya Wamaasai sana mfumo dume katika desturi yao utapata ni wanaume, pamoja na wazee wastaafu, kuamua mambo makubwa zaidi kwa kila kikundi cha Wamaasai. Sheria simulizi zinashughulikia na maswala mengi ya desturi. Kunyongwa kisheria hakujulikani, na malipo ya kawaida katika ng'ombe hutosheleza mambo. Kuna mbinu za kutatua migogoro nje ya mahakama mkama 'amitu', inayomaanisha, 'kufanya amani', au 'arop', ambayo inahusisha kuomba msamaha wa dhati. Wamasai humwabudu Mungu mmoja pekee, na wao humwita Mungu Enkai au Engai. Engai ni Mungo mmoja mwenye asili mbili: Engai Narok ( Mungu Mweusi) ana huruma, na Engai Nanyokie (Mungu Mwekundu) ana ghadhabu. "Mlima wa Mungu", Ol Doinyo Lengai, uko kaskazini Tanzania. Binadamu mkuu katika mfumo wa dini ya Wamaasai ni laibon ambaye anaweza kushiriki katika:uponyaji wa kidini, kuzungumza na Mungu na unabii, kuhakikisha mafanikio katika vita au mvua ya kutosha. Nguvu zozote alizokuwa nazo laibon alikuwa zilikuwa zimetokana na utu au nafsi yaka, bali si cheo chake. Wamasai wengi wamekuwa wakristo, na kwa kiwango kidogo, Waislamu.

Vifo vingi vya watoto wachanga miongoni mwa Wamasai imesababisha watoto wengi kutotambuliwa mpaka kufikia umri wa miezi 3, ilapaitin.  Kwa Wamasai kuishi maisha ya kitamaduni, mwishoni mwa maisha yao huzikwa bila sherehe na maiti wanaachwa nje waliwe na tumbusi Maiti kukataliwa na tumbusi na fisi wanaojulikana kama Ondili ama Oln'gojine huonekana kama kuwa kitu kibaya, na kusababisha jamii ya mfu huyo kulaumiwa, Kwa hivyo haingekuwa nadra kupata miili iliyofunikwa na mafuta na damu kutoka ng'ombe aliyechinjwa. Mazishi ya zamani yalikuwa yametengwa kwa waheshimiwa wakubwa, kwani iliaminika kuwa mazishi yalidhuru udongo.

Maisha ya Wamaasai inahusishwa sana na ng'ombe, ambao huwa msingi wao wa chakula. Kipimo cha mali ya mtu ni kulingana la mifugo na watoto alionao. Kuwa na ng'ombe 50 au zaidi kunaheshimika, na watoto zaidi ni bora. Mtu ambaye ana mengi moja lakini si mengine anahesabiwa kama maskini. Wamaasai huamini kwamba Mungu aliwapa ng'ombe wote duniani, kwa hivyo kuchukua mifugo kutoka makabila mengine ni swala la kudai ni haki yao, lakini zoezi hili limepungua.

Malazi

 Kihistoria Wamaasai ni watu wanohamahama, kwa hivyo tangu jadi wamekuwa wakitumia vinavyopatikana kwa urahisi ili kujenga makazi yao. Nyumba zao za kiasili zilikuwa zimeundwa kwa ajili ya watu waliohama mara kwa mara, kwa hivyo hazikujengwa kudumu. Inkajijik (nyumba hizo) ni aidha nyota-umbo au mviringo, na ni hujengwa na wanawake. Umbo la nyumba hizo umejengwa na mbao, matawi madogo yaliyochanganyishwa na matope, vijiti, majani, ng'ombe kinyesi na [[]]mkojo wa binadamu, na majivu. Mavi ya ng'ombe inahakikisha kuwa paa halivuji, na maji ya mvua yasiweze kupita. enkaji ni ndogo, kipimo cha mita 3x5 na kimo cha 1.5 m juu. Ndani ya Nafasi hii familia hupika, hukula, hulala, hupiga gumzo na huweka akiba ya chakula, mafuta na mali nyingine. Mifugo wadogo mara nyingi pia huwekwa ndani ya enkaji. Vijiji huzungukwa na ua (Enkang) lililojengwa na wanaume kwa kutumia miiba ya acacia, mti wa kiasili. Usiku wote ng'ombe, mbuzi na kondoo huwekwa katikati ya ua hilo, kuwalinda kutokana na wanyama pori.

Mpangilio wa Jamii

Kitengo kati ya jamii ya Wamaasai ni umri. Ingawa vijana wavulana hutumwa nje na ndama na kondoo kuanzia utotoni, utoto kwa wavulana ni wakati wa kucheza, isipokuwa kuchapwa viboko kidesturi kuthibitisha ujasiri na uvumilivu. Wasichana huwajibika kwa kazi ndogondogo kama vile kupika na kukamua ng'ombe, ujuzi ambao wao hujifunza kutoka kwa mama zao kutoka umri mdogo. Kila miaka 15 hivi, kizazi kipya cha Morans au Il-murran (wapiganaji) kitatahiriwa. Hii inahusisha wavulana wengi kati ya umri wa 12 na 25, ambao wamebalehe na si wa kizazi kilichopita. Moja baadhi ya sherehe kupita ujana hadi upiganaji ni sherehe ya tohara, ambayo ni akifanya bila dawa ya kugandisha misuli. Hii tohara hufanywa na wazee, ambao hutumia kisu chenye makali na kigozi cha ng'ombe kufunika jeraha. Neno la Maa la tohara ni emorata. Kijana lazima avumilie operesheni akiwa kimya. Kuonyesha maumivu heleta aibu, angalau kwa muda. Maneno ya Mshangao yoyote yanaweza kusababisha makosa katika operesheni hiyo nyeti, ambayo inaweza kuleta maisha matatizo mengi,majeraha zaidi, na maumivu. Mchakato wa uponyaji utachukua miezi 3-4, wakati ambao ni uchungu kwenda haja ndogo na kwa wakati mwingine hata hauwezekani, na wavulana lazima wabaki katika nguo nyeusi kwa kipindi cha miezi 4-8. Katika kipindi hiki, wanaume vijana waliotahiriwa wataishi katika "manyatta", yaani "kijiji" kilichojengwa na mama zao. Manyatta hizo hazina nyua za kulinda boma, ili kusisitiza jukumu lao kulinda jamii. Hakuna ua la mifugo linalojengwa, kwa sababu wapiganaji hawana ng'ombe wala hawana jukumu la kufuga mifugo. Ibada za kifungu zaidi zinahitajika kabla ya kufikia hadhi ya mpiganaji mwandamizi, ikifikia upeo katika sherehe ya eunoto, yaani "ujio wa umri".

 Wakati kizazi kipya cha mashujaa kinanzishwa, waliokuwa ilmoran huendelea kuwa wazee bila mamlaka, ambao huwajibika kwa maamuzi ya kisiasa hadi wafanywe wazee wenye mamlaka.

Wapiganaji wana jukumu la usalama katika jamii, na hutumia muda wao mwingi wakizuru ardhi yao, pia hupita mipaka yao. Wao pia wamizidi kushiriki katika biashara ya mifugo kuliko awali, kuendeleza na kuboresha hisa za msingi kupitia biashara a kubadilisha bidhaa, badala ya kama zamani.Wavulana wana wajibu wa kuwalinda mifugo wadogo. Katika msimu wa ukame, wote wapiganaji kwa wavulana huchukua jukumu la ufugaji mifugo. Wazee ni wakurugenzi na washauri wa shughuli za kila siku. Wanawake wana jukumu la ujenzi wa nyumba vilevile kuchota maji, kukusanya kuni, kukamua ng'ombe na kupikia familiaHadithi moja kuhusu Wamaasai ni kwamba kila kijana anatakiwa kuua simba kabla atahiriwe. Ingawa simba walikuwa wanawindwa zamani, na ingawa uwindaji huu umepigwa marufuku katika Afrika Mashariki, bado simba huwindwa wanapo waua mifugo, na vijana mashujaa wanaohusika katika mauaji ya hupewa heshima kuu mjini.  Kuongeza wasiwasi kuhusu idadi ya simba nchini kuna mpango wa kulipwa fidia wakati simba anapowaua mifugo, badala ya uwindaji na kuua simba.  Hata hivyo, kuua simba mmoja kuna thamani kubwa na heshima katika jamii.

Vijana wanawake pia hutahiriwa (emorata) wanapobaleghe na hupewa maelekezo na ushauri zinazohusiana na majukumu yao mapya, wanasemekana kuwa wamehitimu umri wa wanawake, tayari kuolewa. Tohara kwa wanawake nchini Kenya ni inatekelezwa kwa 38% ya wakazi. Fomu ya kawaida ni clitorectomy. Tohara hizi ni kawaida kufanywa na 'mtekelezaji' ambaye ni mara nyingi si mmaasai, kwa kawaida hutoka kikundi cha waNdorobo. Visu vya tohara hutengenezwa na wafua-chuma, il-kunono, ambao huepukwa na Wamaasai kwa sababu ya kutengeneza silaha za kifo (visu, mapanga fupi (ol alem), mikuki, nk). Sawa na wanaume vijana, wanawake ambao watakuwa kutahiriwa huvaa nguo nyeusi, hujipaka rangi na alama kwenye nyuso, na kisha kufunika nyuso zao wanapokamilisha sherehe.

Kwa wengine tohara ya kike inajulikana kama kukata kwa sehemu ya uchi ya mke na huleta ukosoaji mwingi kutoka nje ya nchi zote mbili na wanawake wengi ambao wameupitia, kama vile Wamasai mwanaharakati Agnes Pareiyo. Ni hivi majuzi katika sehemu mbali mbali imebadilishwa na "kukatwa kwa maneno" sherehe kuwashirikisha kuimba na kucheza katika nafasi ya ukeketaji. Hata hivyo, mazoezi inabakia ndani ya thamani na utamaduni. Baadhi wanaweza kufikiria ni muhimu tangu baadhi ya Wamasai wanaume wanaweza kukataa mwanamke yeyote ambaye hajatahiriwa, eti kuwa haoleweki au sivyo mahari yake itapunguzwa. Tendo hili la tohara linaweza kusababisha kovu nene ngozini, ambalo linafanya vigumu kwenda haja ndogo, na hii pia umeleta utata.  FGC ni haramu nchini Kenya na Tanzania.

Wanawake walioolewa wanapokuwa waja wazito huruhusishwa kutofanya kazi nzito kama kukamua ng'ombe na kukusanya kuni. Mahusiano ya kingono pia yanapigwa marufuku.
Wamasai huoa wake wengi; hii hutendwa ili kukabiliana na vifo vingi vya watoto wachanga na wapiganaji. Kuoa kwa wanaume wengi pia kunakubaliwa. Mwanamke kuoa si mumewe tu, lakini umri mzima wa kikundi. Wanaume hutarajiwa kumpa kitanda Mwanamke mgeni wa rika yake. Mwanamke anaamua mwenyewe kama atajiunga na mume huyo. Mtoto yeyote atakayezaliwa ni mtoto wa mume na mtoto wake katika utaratibu wa Kimasai. "Kitala", aina ya talaka au kukimbilia, inawezekana katika nyumba ya mke wa baba, kwa sababu ya kumdhulumu mke. Kurudisha mahari, ulinzi wa watoto, nk, hukubaliwa baadaye

Ushawishi wa dunia ya kisasa

 Sera za serikali kama vile hifadhi na utunzaji wa akiba, na kutengwa ya Wamaasai, pamoja na kuongeza idadi, nk, imeifanya njia ya kuishi ya Wamaasai vigumu kudumisha.Katika kuongezeka kwa umaskini na uhamiaji, mamlaka ya wazee wa jadi wa Kimasai inaonekana kuwa inadidimia. Kwa muda, miradi mingi imeanza kusaidia viongozi wa kimaasai kutafuta njia za kuhifadhi mila zao na pia kusawazisha mahitaji ya elimu ya watoto wao kwa dunia ya kisasa. Njia za ajira zinazojitokeza miongoni mwa watu Wamaasai ni kilimo, biashara (kuuza dawa za jadi, biashara ya mikahawa / maduka, kununua na kuuza ya madini, kuuza bidhaa za maziwa na maziwa na wanawake, nyuzi), na mshahara wa ajira (kama walinzi wa usalama / Walinzi, wapishi, kuongoza watalii), na wengine ambao wanahusika katika sekta mbali mbali. Wamasai wengi wameacha maisha ya wahamaji na kupata nafasi zinazowajibika katika biashara na serikali.Hata hivyo, licha ya maisha ya kisasa wanayoishi mjini, wengi hurudi nyumbani na nguo za kisasa, na hutoka kwenye familia yao ya kitamaduni wakiwa wamevalia shuka (kitambaa chenye rangi mingi), patipati za ngozi ya ng'ombe, na fimbo ya mbao (o-rinka)- wakihisi huru kwa wenyewe na dunia 

 

 

   Kwa leo tufikie hapo kikomo Tafadhali endelea kufuatilia makala hii hapo kesho ambapo nitazidi kukufahamiha mengi kuhusu kabila hili...................